In België worden dagelijks 52 mensen getroffen door een cerebrovasculair accident (CVA), waarvan tot 80% een ischemisch CVA. De gevolgen zijn niet enkel aanzienlijk op socio-economisch vlak, ook op persoonlijk vlak staat de patiënt vaak een lange revalidatieweg te wachten, en is een blijvende handicap niet ongewoon.
Een snelle en op maat gemaakte aanpak tijdens de eerste minuten/uren verbetert de outcome van de patiënt aanzienlijk. Om dit optimaal te organiseren heeft het A.S.Z., naar analogie met het koninklijk besluit, de afgelopen jaren een zorgpad CVA ontwikkeld en geïmplementeerd om het zorgproces voor een CVA patiënt doorheen het ziekenhuis transparant te maken, te standaardiseren, te optimaliseren en op te volgen.
Wat is een beroerte?
Een beroerte, ook wel CVA (cerebrovasculair accident) of stroke genoemd, wordt veroorzaakt door een gestoorde bloedvoorziening naar een deel van de hersenen, waardoor bepaalde hersenfuncties uitvallen. In ongeveer 80% van de gevallen betreft het een hersentrombose en in 20% een hersenbloeding.
Hersentrombose
Bij een hersentrombose (of ischemische beroerte) zorgt een verstopt bloedvat voor zuurstofnood in een bepaald gebied van de hersenen. Het bloedvat kan verstopt geraken door aderverkalking (of atherosclerose) of door een klonter (of embool) die uit een verder gelegen bloedvat of vanuit het hart komt. Doordat een deel van de hersenen geen bloedtoevoer meer krijgt, functioneert dit deel niet meer en sterven hersencellen af.
Hersenbloeding
Bij een hersenbloeding (of hemorragische beroerte) zorgt een scheur in een bloedvat voor een bloeding in de hersenen.
Daarom moet u snel reageren
Om een gerichte behandeling te kunnen opstarten is het van essentieel belang om zo snel mogelijk uit te maken om welke type beroerte het gaat. Iedereen met plotse uitvalsverschijnselen zoals verlammingsverschijnselen, gevoelssymptomen, spraakstoornissen ... moet daarom zo snel mogelijk naar het ziekenhuis.
Symptomen
Bij een beroerte kunnen heel wat symptomen opduiken, waarvan ook de hevigheid kan variëren van licht tot zeer ernstig.
Welke klachten optreden, is afhankelijk van het deel van de hersenen dat zonder zuurstof valt. Wat ze allemaal gemeen hebben, is dat ze plots opduiken.
De belangrijkste symptomen zijn:
- plotse verlamming van een arm en/of been, aan één kant van het lichaam
- scheefhangende mond
- verminderd gezichtsveld of dubbelzicht
- spraakstoornissen (afasie)
- coördinatieproblemen of dronkenmansgang
- stoornissen in denkvermogen
- slikproblemen en incontinentie
Bij een beroerte telt elke minuut. Stelt u bovenstaande symptomen vast, reageer dan onmiddellijk en contacteer 112. Wacht nooit af tot de klachten vanzelf overgaan. Hierdoor kan kostbare tijd verloren gaan waardoor de patiënt eventueel niet meer in aanmerking komt voor trombolyse. Dit is een behandeling waarbij een bloedverdunner wordt toegediend, zodat de bloedklonter oplost en de hersenen opnieuw zuurstof krijgen.
Hoe kan u een beroerte tijdig herkennen?
Hoe sneller een beroerte behandeld wordt, hoe kleiner de hersenschade. Elke minuut telt. Daarom is het erg belangrijk de symptomen op tijd te herkennen en snel te reageren. Twijfelt u of u met een beroerte te maken hebt? Doe dan de FAST-test.
Acute behandeling: intraveneuze trombolyse
Op de dienst spoedgevallen start meteen een gestroomlijnd proces om zo weinig mogelijk tijd te verliezen. Een CT-scan van de hersenen maakt uit of de patiënt al dan niet in aanmerking komt voor een intraveneuze trombolyse. Dit is een behandeling waarbij een bloedverdunner wordt toegediend, zodat de bloedklonter oplost en de hersenen opnieuw zuurstof krijgen. De behandeling is echter maar mogelijk tot 4,5 uur na de eerste symptomen.
Door een snelle aanpak en het goed afstemmen van de verschillende betrokken partijen trachten we de tijd tussen de beroerte en de aankomst in het ziekenhuis te beperken tot max. 30 minuten. Een interdisciplinaire samenwerking met de spoedarts, neuroloog, radioloog en interventioneel radioloog maakt zelfs dat het ASZ momenteel kan afklokken op een gemiddelde 'door-to-needle'-tijd van 22 minuten.
Een bijkomende CT-perfusiescan en CT-angiografie van de hersenen kan een duidelijk beeld geven van het penumbragebied of het hersenweefsel dat nog kan worden gered. Ook kan het een trombus/occlusie van een bloedvat aantonen. Indien de patiënt niet in aanmerking komt voor intraveneuze trombolyse of indien er geen verbetering is na toediening, kan nog een interventionele behandeling worden uitgevoerd. Het nut van deze behandeling kwam al aan bod in grote gerandomiseerde studies en bijkomende bevestigende studies volgen elkaar in snel tempo op.
In het ASZ worden CVA-patiënten de eerste 24 uur nauwgezet opgevolgd door neurologen, anesthesisten en intensivisten op de dienst intensieve zorgen. Onderzoek heeft aangetoond dat behandeling in een aangepaste eenheid de herstelkansen na een CVA verhoogt tot 48 uur na de beroerte. Na de acute fase wordt de patiënt overgebracht naar de stroke-unit.
Endovasculaire behandeling
Patiënten die niet behandeld kunnen worden met IVT of die niet opknappen na IVT kunnen nog behandeld worden met intra-arteriële trombolyse (IAT) en sinds kort ook met mechanische trombectomie (MT). IAT kan tot 6 uur na het begin van de klachten uitgevoerd worden, MT kan tot 8 uur en tot 12 uur bij een CVA van de bloedvaten van de kleine hersenen.
Intra-arteriële trombolyse (plaatselijke toediening via slagader)
IAT is een mogelijk alternatief indien IVT niet tot de mogelijkheden behoort of geen verbetering biedt. Bij deze behandeling wordt er via een arteriële punctie in de liesslagader een microkatheter ter plaatse van de afsluitende trombus (bloedprop) gebracht, waardoor het trombolyticum ter plaatse kan worden toegediend. Lokale behandeling heeft in theorie een aantal voordelen. Bij IVT komt het trombolyticum in het gehele lichaam terecht. Niet duidelijk is of de voordelen van IAT opwegen tegen de nadelen, zoals een grotere kans op hersenbloedingen.
Mechanische trombectomie (plaatselijk wegnemen van het stolsel)
Via de lokale, arteriële benadering kan men naast medicamenteuze trombolyse ook mechanische trombectomie toepassen. Hierbij wordt een katheter in het aanvoerende bloedvat gebracht, waarna met een microkatheter de occlusie wordt gepasseerd. Vervolgens verwijdert men de trombus met een speciale katheter.
Deze methode heeft potentiële voordelen: een trombolyticum is niet nodig, waardoor de kans op bloedingen waarschijnlijk kleiner is, en een stolsel kan in kortere tijd verwijderd worden met snel herstel van de bloeddoorstroming van de hersenen. Een extra voordeel ten opzichte van IAT èn IVT is dat ook embolieën die uit onoplosbaar materiaal bestaan, verwijderd kunnen worden. Mogelijke nadelen van mechanische trombectomie zijn de relatief complexe handelingen en de hoge materiaalkosten. Recente onderzoeken naar mechanische trombectomie tonen dat bij goede indicatie een hoger percentage rekanalisatie (weer opengaan van het bloedvat) optreedt met een betere uitkomst voor de hersenberoerte patienten.