Anatomo-pathologie

Standaard dienen alle prelevementen gefixeerd te worden in gebufferde formol 10%. De grootte van het recipiënt wordt gekozen in functie van de grootte van het prelevement (1/3 volume staal en 2/3 volume formol). Bij voorkeur wordt er eerst formol in het potje gedaan en pas daarna het prelevement, zodat het ongefixeerde prelevement niet aan het potje blijft kleven. Als recipiënt kan zowel plastiek als glas gebruikt worden. De gefixeerde prelevementen kunnen bewaard worden op kamertemperatuur. Op het recipiënt dienen de patiëntengegevens vermeld te worden.

Liquid Based Cytology uitstrijkje (=Thin Prep PAP Test) voor HPV virus detectie en typering

Het staal afnemen volgens de voorschriften van de fabrikant van de potjes. Klik hier voor de afname instructies van het staal.

De vervaldatum van het Thin prep potje moet worden gecontroleerd alvorens het staal af te nemen; op datum van afname moet dit nog ten minste 6 weken houdbaar zijn.

Het LBC potje mét staal moet bewaard worden tussen 15 en 30°C en moet getest worden voor een PAP test binnen de 6 weken. Een HPV typering via de Cepheid GeneXpert HPV kit mag tot 6 maand na staalafname gebeuren. 

Het potje wordt samen met het aanvraagformulier in een plastieken zak met dichting gestopt, teneinde het staal te kunnen koppelen aan de patiëntengegevens en onderzoek vermeld op het aanvraagformulier.

Conventioneel uitstrijkje

Conventionele uitstrijken dienen slechts per uitzondering te worden uitgevoerd. Op dit staal is geen HPV typering mogelijk. 

Het gynaecologische staal moet uitgesmeerd worden op een glaasje en direct gefixeerd worden met Labofix. Het glaasje wordt in een plastieken glaasjeshouder gestopt. 

Bij de vaststelling van ASC-US of LSIL wordt een herhalingsuitstrijk op LBC (Thin Prep PAP Test) aangevraagd om een HPV-typering mogelijk te maken.

HPV-testen kunnen in ons labo enkel uitgevoerd worden op stalen, gefixeerd in Thin prep medium (Hologic). Indien een test aangevraagd wordt op een staal, anders dan in Thin prep medium, nl. cervix LBC Sure Path (BD) dan worden deze stalen doorgestuurd naar het labo van het OLV ziekenhuis. 

De volgende niet-gynaecologische stalen mogen met Cytolyt gefixeerd worden of mogen vers naar het labo Anatomo-Pathologie gebracht worden:

• Pleuravocht
• Ascites/Peritoneaal vocht
• Pericardvocht
• Cystevocht
• Douglasvocht
• Longspoeling

De verse stalen kunnen max.12 uur bij kamertemperatuur bewaard worden. Indien langer dan 12 uur (bv weekend, feestdagen) dienen deze stalen met Cytolyt gefixeerd te worden alvorens naar het labo Anatomo-Pathologie gebracht te worden.

De volgende stalen moeten gefixeerd worden met Cytolyt:

• EBUS/EUS
• Lymfeklier puncties
• Thyroid/ Parotis puncties
• Brushing
• CSV/lumbaal punctie
• Borst

De volgende stalen moeten gefixeerd worden met Alcohol:

• Urine

De volgende stalen moeten gefixeerd worden op Preservcyt:

• CSV/lumbaal punctie

De volgende stalen moeten gefixeerd worden op een draagglaasje (alcoholfixatie):

• Tepelsecreet

Het staal dient samen met het aanvraagformulier naar het labo Anatomo-Pathologie gebracht te worden. De stalen/recipiënten dienen geïdentificeerd te zijn a.d.h.v. de naam en geboortedatum van de patiënt, idealiter een klever van het ziekenhuis/mutualiteit.

Intra-muros

Gelieve het secretariaat op voorhand te verwittigen van de aanvraag tot vriescoupe via het nummer (053.76.)48.36.

Het verse biopt moet zo snel mogelijk (binnen de tijdspanne van enkele minuten) naar de dienst pathologie gebracht worden met vermelding dat het om een vriescoupe gaat. Het staal dient persoonlijk afgeven te worden aan een laboratoriummedewerker(ster) of aan een patholoog, samen met de aanvraag waarop duidelijk vermeld staat dat een vriescoupe gewenst wordt. Indien nodig duidelijk het biopt markeren met behulp van dra(a)d(en). Vb. huid, borst,…

VERMELD OP HET AANVRAAGFORMULIER STEEDS UW TELEFOONNUMMER voor MEDEDELING VRIESCOUPE-ANTWOORD door de patholoog.

Extra-muros

Extra-muros vriescoupe-analyses worden door alle pathologen verzorgd volgens een beurtrol. Gelieve via het secretariaat, met de patholoog ruim (minstens 2 werkdagen) op voorhand datum en uur te bespreken zodat de continuïteit van de dienst kan verzekerd worden.

Sinds 1 juli 2009 (zie B.S. van 29/5/2009) worden immuunhistochemische onderzoeken voor het aantonen van farmaco-diagnostische antigenen, in het kader van het voorschrijven van tumor-specifieke medicatie bij oncologische patiënten door het RIZIV vergoed en dit:

1. enkel naar aanleiding van een schriftelijke vraag door de behandelende geneesheer
2. per onderzochte tumor slechts 1 maal per jaar
3. voor de antigenen EGFR, oestrogeenreceptor, progesteronreceptor, Her2/neu en C-kit (CD117)

Gelieve voor uw aanvraag gebruik te maken van het aanvraagformulier waarop het te detecteren antigeen kan aangevinkt worden.

Voor de farmaco-diagnostische immuunkleuringen is het nodig dat de stalen door het labo anatomo-pathologie verwerkt worden binnen de 24 uur voor grotere en binnen de 12 uur voor kleinere prelevementen (0,5 cm). Gelieve het tijdstip (uur) van fixatie te willen vermelden op het aanvraagformulier.

Her2/neu SISH: Borstcarcinoom en Carcinoom van maag en slokdarm-maag overgang

Volgens de Belgian Guidelines is een analyse zinvol na een voorafgaande Her2/neu immuunhistochemische kleuring. Het resectiestuk en/of biopt wordt eerst gescreend d.m.v. Her2 immuunhistochemie.

Voor het borstcarcinoom wordt een SISH uitgevoerd op Her2 IHC 2+ en 3+ gevallen.

Voor het maagcarcinoom wordt een SISH ook uitgevoerd op Her2 IHC 0 en 1+ gevallen daar 7,5% dezer gevallen toch gen-amplificatie vertonen. Her2 SISH kan met een statistisch gelijkaardige uitkomst uitgevoerd worden op zowel biopten als op resectiestukken van zowel de primaire tumor als van een metastase. Er wordt wel een minimum van 6 biopten aanbevolen.

De aanvraag wordt a.d.h.v. de MOC gesteld.

De Her2/neu genstatus wordt via SISH bij voorkeur getest op de punctiecilinder/biopten. Teneinde de kans op DNA-degradatie tot een minimum te herleiden dienen volgende richtlijnen in acht genomen te worden:

• De punctiecilinder/biopten dient/dienen onmiddellijk na afname gefixeerd te worden (preferentieel binnen 20-30 min., ten laatste binnen 60 min.). Gelieve op het aanvraagformulier het tijdstip tussen staalafname en fixatie aan te geven.
• Fixeer de punctiecilinder/biopten in een recipiënt met (kleurloze) 10% neutraal gebufferde formol.
• De punctiecilinder/biopten dient/dienen minstens 6 uur en maximaal 72 uur gefixeerd te worden. Gelieve op het aanvraagformulier het tijdstip en datum van fixatie aan te geven. De laboratoriummedewerkers kunnen dan in functie hiervan beslissen wanneer de cilinder/biopten voor verdere machinale verwerking in aanmerking komt/komen. Wanneer er geen testresultaat kan bekomen worden t.g.v. overfixatie wordt dit in het verslag als disclaimer vermeld.

Deze richtlijnen zijn gebaseerd op de ‘Updated Belgian Guidelines voor Her2 testing in breast cancer Belg J Med Oncol 8-4-sept 2014’ en 'Belgian guidelines for HER2 testing in gastric cancer in Belg J Med Oncol 2011;5:14-22’.

Deze analyse wordt doorgestuurd naar het Onze-Lieve-Vrouw Ziekenhuis AALST (BelAc nr 350-MED).

Mutatie-analyses

Bepalen van diverse genstatussen door NGS (Next Generation Sequencing) analyse als predictor voor gestandaardiseerde therapieën of als prognostische markers. 

Deze analyses worden uitgevoerd in samenwerking met het Alliance Molecular Platform UZ Brussel (AMPLiUZ) te Brussel.

Een analyse kan uitgevoerd worden op een staal dat reeds in het archief in ons bezit is. U dient enkel een aanvraagformulier met vraag tot bepalen van de gen status in te vullen (naam patiënt en eventueel gekend biopsienummer) en op te sturen.

Een nieuw teststaal (vb. punctiecilinder van een metastase of een biopt van de primaire tumor) moet gefixeerd worden in 10% neutraal gebufferde formol en ons samen met een ingevuld aanvraagformulier toegestuurd worden.

Fixeer de biopten of resectiestukken binnen 20-30 min. (ten laatste binnen 60 min.). Gebruik NOOIT Bouin's fixatief daar dit het DNA degradeert. De totale fixatietijd dient minstens 6 uur en maximaal 72 uur te bedragen.

Direct immunofluorescentie onderzoek (DIF) op niet gefixeerde huidbiopten, wordt op de dienst anatomo-pathologie uitgevoerd. Deze techniek gebruikt de specifieke binding van antilichamen aan hun antigenen (immunohistochemische techniek) om fluoroforen in de cel met de fluorescentiemicroscoop te visualiseren. De verdeling van deze fluoroforen laat toe bepaalde diagnoses te verfijnen bij bv. blaarziekten of vasculitis.

Biopten worden bij voorkeur genomen uit relatief recente letsels (<24 u oud). Eventueel kan de vermoedelijke ouderdom van het letsel door u gespecificeerd worden.

INTERN: het staal mag direct vers naar onze dienst gebracht worden.

EXTERN: het staal mag 24u onderweg zijn op een bevochtigd gaasje met fysiologisch vocht.

Voor conventionele histo-pathologie stuurt u idealiter een formol-gefixeerd biopt in uit de aangetaste (lesionele) huid (bv. huid met bovenliggend blaardak).

Voor DIF is de lokalisatie van het biopt afhankelijk van de vermoede pathologie:

1. Voor genodermatosen (vb epidermolysis bullosa) stamt het biopt standaard best uit klinisch normale huid (of uit een iatrogeen geprovoceerde blaar).
2. Voor bulleuse AIZ (vb pemfigus, pemfigoïd) stamt het biopt standaard best uit peri-lesionele erythemateuze huid.
3. Zie tabel 1 voor uitzonderingen (naar Prof. Dr. MF Jonkman, Dienst Blaarziekten UMC Groningen):

Tabel 1. DIF: lokalisatie van het biopt: uitzonderingen

Het DIF-biopt wordt idealiter vers verstuurd in een met fysiologisch vocht bevochtigd gaasje. Het verse huidbiopt kan ook in een gesloten recipiënt (met schroefdop) gevuld met een fysiologische vochtoplossing geplaatst worden OP VOORWAARDE dat het ons binnen een tijdspanne van 24 uur kan bereiken. Bij langere transportduur wordt het verse biopt ons idealiter ‘flash-frozen’ toegestuurd in een container met droog ijs. Deze wordt u op aanvraag ter beschikking gesteld.

GELIEVE ONS STEEDS TELEFONISCH (053 76 48 36) TE VERWITTIGEN VAN AFNAME VAN EEN BIOPT VOOR DIF-ONDERZOEK

Een definitief pathologisch verslag zal u toegestuurd worden na integratie van de resultaten van de conventionele lichtmicroscopie en van het DIF-onderzoek.

Na klinico-pathologische confrontatie verwijzen wij u voor verdere serologische uitwerking (indirecte IF, immunoblot, ELISA) naar gespecialiseerde diensten (vb. Dienst Dermatologie UZ Gent).

De biopten worden voor lichtmicroscopie, elektronenmicroscopie en immunofluorescentie doorgestuurd naar de Dienst Pathologie UZ Gent.

Er dienen twee afzonderlijke niercilinders gepreleveerd te worden. Ze moeten cortex bevatten.

• Eén cilinder dient gefixeerd te worden in 10% neutraal gebufferde formol.
• De andere cilinder dient gewikkeld te worden in een met fysiologisch vocht bevochtigd gaasje en onmiddellijk (binnen de tijdspanne van 30 min.) naar de dienst Pathologie gebracht te worden. Op vraag van de radioloog kunnen wij de stalen ook ophalen.

De schildwachtklier en (oksel)klieruitruiming dienen gefixeerd te worden in 10% neutraal gebufferde formol.

Het volledig onderzoek wordt uitgevoerd in UZ-Gent.

BELANGRIJK: Gelieve de staalafname in de voormiddag te plannen, anders kan het staal niet op tijd in UZ-Gent geraken.

Het spierbiopt moet minstens 1,5x0,5x0,5 cm groot zijn met de spiervezels in de lengteas als langste afmeting.

INTERN: het staal mag direct vers naar onze dienst pathologie gebracht worden.

EXTERN:

• Het staal moet in een steriel potje gedaan worden.
• Het potje moet op ijs gezet worden.
• De bodes van klinische biologie moeten gecontacteerd worden via het telefoonnummer 4923 of 080099201voor een dringend en rechtstreeks transport naar UZ-Gent. Het staal moet daar voor 16u zijn op onderstaand adres:

Labo pathologische anatomie

Ingang 23

PAD-gebouw

UZ-Gent

Een pathologisch vergrote klier kan berusten op een inflammatoire pathologie, infectieuze pathologie of op een onderliggende neoplasie (primair lymfoom of metastase).

Lymfeklier bij verdenking lymfoom.

De lymfocytentypering wordt uitgevoerd op het labo klinische biologie-hematologie.

INTERN: het staal mag direct vers naar onze dienst pathologie gebracht worden.

EXTERN: de clinicus moet:

• 1/3 van de lymfeklier op een bevochtigd gaasje met fysiologisch vocht zetten en opsturen naar het labo klinische biologie-hematologie met een aanvraag voor lymfocytentypering.
• 2/3 van de lymfeklier in een formolpotje fixeren en opsturen naar onze dienst pathologie.

Bij kleine biopten uit letsels verdacht voor lymfoom, kan een 1^ste biopt, gewikkeld in een met fysiologisch vocht bevochtigd gaasje of in fysiologisch vocht, direct afgeleverd worden op het labo klinische biologie van uw campus voor lymfocytentypering, en een 2de biopt, gefixeerd in formol, opgestuurd worden naar de dienst pathologie.

Lymfeklier bij verdenking infectie voor kweken

De kweken worden uitgevoerd op het labo klinische biologie-microbiologie. 

INTERN: het staal mag direct vers naar onze dienst pathologie gebracht worden.

EXTERN: de clinicus moet:

• de lymfeklier opensnijden en een deel van de pus en lymfeklier opsturen naar het labo klinische biologie-microbiologie in het gepaste medium en met de gepaste aanvraag.
• de rest van de lymfeklier in een formolpotje fixeren en opsturen naar onze dienst pathologie.

Het verse biopt (klier/pakket) moet in een droog, steriel recipiënt geplaatst worden, waarna het zo snel mogelijk (binnen de tijdspanne van 30 min.) naar het labo anatomo-pathologie dient gebracht te worden. Door de patholoog worden macroscopisch zichtbare metastasen opgespoord en ingevroren voor latere RNA-extractie. Dit diepgevroren materiaal wordt door ons doorgestuurd naar UCL Louvain.

De aanvraagformulieren hebben verschillende kleuren naargelang de campus:

• Aalst: blauw
• Geraardsbergen: wit
• Wetteren: roze
• Oudenaarde: purper
• Private praktijk: geel

Tevens zijn er aanvraagformulieren specifiek voor borstklier en / of locoregionale lymfeklieren:

campus Aalst, Geraardsbergen, Wetteren en privé praktijk: groen; Oudenaarde oranje.

De gekleurde aanvraagformulieren kunnen bekomen worden via het secretariaat (053 / 76.48.36) of per e-mail pathologie.secretariaat@asz.be . Ze kunnen ook besteld worden via het bestelformulier en ordera-V. (Zie "bestellen afnamemateriaal") gemaakt om te vermelden voor welke kunst en voor welke campus van particuliere praktijk de formulieren bestemd zijn, zodat de / de juiste kleur en type kan worden meegegeven.

Indien dringend kunnen de aanvraagformulieren ook zelf uitgeprint worden:

• Histologie en niet-cervicovaginale cytologie

FAfo01-aanvraagformulier histologie

• Cervicovaginale cytologie

FAfo01-aanvraagformulier cervicovaginale cytologie

• Borstklier en / of locoregionale lymfeklieren

        FAfo04-aanvraagformulier specifiek voor borstklier en / of locoregionale lymfeklieren

Ook de aanvraagformulieren i.v.m. een ​​autopsie kunnen zelf worden uitgeprint:

• Aanvraag autopsie door arts

FAUTfo03-Standaardformulier Aanvraag Autopsie Artsen

• Toestemming uitvoeren autopsie door familie

FAUTfo02-Standaardformulier toestemming autopsie

Conformiteitvereisten van de aanvraagformulieren

Het RIZIV is een correcte en volledig invullen van bepaalde administratieve gegevens zoals:

• naam, voornaam, adres, geboortedatum en mutualiteit gegevens van de patiënt. Bij voorkeur wordt een sticker van ziekenhuis of mutualiteit gebruikt
• naam, voornaam, adres, RIZIV identificatie (liefst stempel) en gedagtekende handtekening van de aanvragende kunsten
• anatomische plaats van staalafname; voorgeschiedenis; differentiaaldiagnose)
• datum van staalafname
• Indien U wenst dat andere kunsten (en) een verslag krijgen, waarop dan de naam en de coördinaten te vermelden naast het lijntje “kopij aan”
• Uitbestede analysen en consulten
• Staaltransport

Opmerking

Deze administratieve gegevens zijn een wettelijke verplichting. Bij niet conforme aanvraagformulieren wordt een disclaimer vermeld onderaan het protocol. De aanvragende arts kan het secretariaat van de Dienst pathologie opnemen om de verplichte administratieve gegevens te vervolledigen, hierna zal de disclaimer worden verwijderd van het protocol.

Intern

Intra muros is de Dienst Pathologie enkel toegankelijk via een elektronische schuifdeur. Deze kan geopend worden via een elektronische badge wanneer deze bevoegdheid werd toegekend aan de houder van de badge. In de andere gevallen kan men zich aanmelden via de deurbel-camera en wordt de schuifdeur van op afstand geopend.

Vóór de schuifdeur (dus buiten de Dienst) bevindt zich in de gang (verd. -1) met de ziekenhuis-postbakjes een houten grijs-bruine kast met meerdere afzonderlijk af te sluiten compartimenten. Eénmaal de deuren van de kast gesloten, kunnen deze enkel door het personeel van de dienst geopend worden (9u - 13u - 15u30). Deze kast kan gebruikt worden om op een veilige manier stalen af te geven. De stalen van de consultatiediensten dienen door het personeel van de betreffende diensten zelf gedeponeerd te worden in de kast.

Gefixeerde stalen uit de operatiekwartieren van de campus Aalst worden verzameld in een afgesloten kar (elektronisch slot met badge) en 2 maal per dag (+/- 8u00 en +/- 13u30) door het transportpersoneel van het ASZ naar de Dienst  Pathologie gebracht.

Verse stalen voor vriescoupe of speciaal onderzoek dienen op voorhand aangekondigd te worden op het interne nummer 48.36 en worden door de diensten naar het labo gebracht en, na aanmelding bij de schuifdeur, persoonlijk afgegeven aan een laborant of aan een patholoog.

Personeel van de Dienst Pathologie gaat minstens 2x/dag na of er op de afdeling Klinische Biologie stalen aanwezig zijn, bestemd voor de Dienst Pathologie.

Op vrijdagnamiddag gaat een medewerker van de Dienst rond 16u nog een laatste maal extra naar de operatiekwartieren om stalen op te halen.

Extern

Aan externe zijde is de Dienst Pathologie enkel toegankelijk via een elektronische schuifdeur. Deze kan enkel geopend worden via een elektronische badge wanneer deze bevoegdheid werd toegekend aan de houder van de badge. De bevoegdheid werd toegekend aan de medewerkers van de Dienst alsook aan alle bodes en aan bepaalde begrafenisondernemers.

De stalen van de ziekenhuizen Wetteren, Geraardsbergen en Oudenaarde worden door bodes opgehaald. De ophaalmomenten zijn:

Voor campus Wetteren:

• Tussen 9u00 en 10u00
• Tussen 12u50 en 14u15
• Tussen 14u45 en 15u15
• Tussen 16u50 en 17u30
• Tussen 20u45 en 21u30

Voor campus Geraardsbergen:

• Tussen 9u30 en 10u30
• Tussen 14u30 en 15u15
• Tussen 19u30 en 21u00

Voor AZ Oudenaarde:

• Tussen 10u00 en 10u45
• Tussen 12u35 en 15u15
• Tussen 16u00 en 16u45
• Tussen 19u30 en 21u00

Verantwoordelijke voor de beurtrol der bodes is Van Daele Steven (0470/02 48 42). De bodes leveren alle stalen af in lokaal A (labo Anatomo-Pathologie Campus Aalst).

Stalen van huisartsen worden opgehaald door een koerierdienst en in het labo afgegeven (cfr. supra).

Uitbestede analyses

Consulten

De pathologen kunnen bij twijfel of ter bevestiging van een diagnose een 2de advies inwinnen. Hiervoor wordt samengewerkt met de diensten pathologie van het onder andere UZ Gent, UZA en UZBrussel, AZ Sint-Jan Brugge, K.U. Leuven en UL Bruxelles.

Stalen voor trilhaaronderzoek worden door het labo doorgestuurd naar het UZ Leuven (afdeling exp. ORL trilhaaronderzoek). Het staal wordt op fysiologisch vocht, in een potje met deksel naar het labo anatomo-pathologie gebracht. Op het recipiënt dienen de patiëntengegevens vermeld te worden.

Het biopt dient in het labo toe te komen vóór 11 uur in de voormiddag, teneinde ons in staat te stellen het biopt nog mee te geven met de vervoerdienst naar het UZ Leuven.